Bank drożdży piwowarskich w domowych warunkach 3/4 - mrożenie

[DanielN]

Bank drożdży piwowarskich w domowych warunkach 3/4 - mrożenie

 

Przeczytanie poradnika zajmie Ci około 25 minut. Miłej lektury.

 

Na wstępie chciałbym podziękować forumowiczom (kolejność alfabetyczna): BretBeermann, B.K., czeburaszka710, Dr2, Maciejeq, Matros, Mrzon,  Pan Łyżwa,  Undeath,  Wajcha. To oni dbali o część stylistyczną i merytoryczną. Metodą zainteresował mnie czeburaszka710, było to ponad rok temu. Również sprawdził tą część poradnika pod kątem merytorycznym.

 

Poradnik w dużej mierze opiera się o książkę Yeast: The Practical Guide to Beer Fermentation [1]. Sam proces jest dostosowany do domowych warunków. Mało z nas ma wirówki oraz mechaniczne pipety w swoim warsztacie.  Zamiast tego wystarczą bardziej prymitywne narzędzia.

 

Zanim zaczniesz część trzecią proszę zapoznaj się z częścią pierwszą, w której opisuje chyba najprostszą metodę (zapożyczoną od Matrosa). Zapoznasz się również z podstawowym sprzętem potrzebnym do założenia własnego banku. Metoda mrożenia wymaga sterylizacji, którą opisałem w części drugiej.

 

Mrożenie drożdży jest metodą podobną do przechowywania w soli fizjologicznej czy też parafinie. Aby drożdże wytrzymały proces mrożenia muszą mieć zapewnione odpowiednie warunki. Podczas zamarzania woda w pożywce, w której przebywają drożdże krystalizuje się i uszkadza komórki drożdżowe. Aby temu zapobiec trzeba odpowiednio przygotować roztwór, który pomoże drożdżom przeżyć w arktycznych warunkach. Drugi czynnik, który niekorzystnie wpływa na witalność w czasie składowania to wahania temperatury. Nowoczesne zamrażarki z technologią no-frost właśnie takie wahania mają. Aby im przeciwdziałać koniecznie trzeba podnieść bezwładność cieplną banku drożdży. Dla banku trzeba zrobić sejf, czyli czyli pudełko izolacyjne (styropian, styrodur) oraz koniecznie wkład mrożący wewnątrz.

 

Drożdże przeznaczone do mrożenia muszą być w dobrej kondycji. Obowiązkowo trzeba wykonać starter z pożywką. Drożdże uzupełnią zapasy glikogenu i trehalozy[1], co skutkuje większą przeżywalnością komórek podczas zamrażania.

 

Sukcesywnie przenoszę drożdże ze skosów (w kolejnej części poradnika) do zamrażarki. Przekonałem się do tej metody, gdy bez problemów, po 10 miesiącach składowania, uruchomiłem szczep wlp300. Szczepy do piw pszenicznych jakim jest wlp300 są uznawane za trudne w bankowaniu, głównie ze względu na dość wysokie prawdopodobieństwo mutacji w czasie. Mrożenie spowalnia metabolizm a co za tym idzie zmniejsza prawdopodobieństwo mutacji.

 

Nie będę ukrywał, że metoda ma spory koszt wejścia. Ale za to na plus przemawia niski koszt utrzymania banku. Metoda moim zdaniem stanowi dobrą wypadkową między solą/parafiną a skosami. Czas przydatności jest dłuższy jak skosów a sama procedura jest niewiele trudniejsza od soli fizjologicznej.

 

Wymagany sprzęt.

Twój warsztat pracy zacznie przypominać laboratorium. Sprzęt laboratoryjny nie lubi kurzu, zatem zaopatrz się również w pudełko gdzie będziesz mógł wszystko trzymać.

 

Krioprobówki

Probówki małej pojemności, najczęściej nie przekraczającej 2 ml mają tę cechę, że wytrzymują bardzo niskie temperatury (nawet poniżej -80°C). Moim zdaniem, najwygodniejsze są probówki o pojemności 1,5 - 2 ml z zakrętką. Na zdjęciu widzisz probówkę o pojemności 2 ml z zakrętką wyposażoną w uszczelkę.

Pojemność 2 ml jest na tyle duża, że wygodnie operuje się pipetą.

 

Zwróć uwagę aby krioprobówki były autoklawowalne, bo będą musiały przejść proces sterylizacji w szybkowarze.

 

Zamiast probówek zakręcanych możesz wybrać tańsze Eppendorfa. Są wymieniane w literaturze i są sporo tańsze od tych zakręcanych.

 

Ilość probówek zależy od tego ile będziesz chciał przechowywać szczepów. Nie opłaca trzymać się więcej jak 3-4 próbki na szczep bo szybko skończy Ci się miejsce. Oczywiście jeżeli masz ulubiony szczep, którego najczęściej używasz to dostosuj ilość do potrzeb.

 

Pompka do pipet i jednorazowe sterylne pipety.

Pipeta służy do transferu drożdży z jego źródła (np. dedykowany starter) do krioprobówki. Bardzo podnosi komfort i skraca czas pracy. Pompkę obsługujesz jedną ręką i bardzo dokładnie dozujesz porcje. Pipeta nie jest sprzętem wymaganym i możesz zamiast używać sterylnej igły i strzykawki, ale jak już powiedziałem, komfort pracy będzie gorszy.

Pompka do pipet

Pipeta jednorazowa

 

Używam pompki o pojemności 2 ml. W nasadce pompki jest silikonowa uszczelka w którą wtyka się pipetę. Pipeta musi być takiej samej nominalnej wielkości jak pompka. Za mała zassie materiał do pipety i trzeba będzie ją myć i sterylizować. Za duża może cieknąć. Kręcąc rolką tłoczka w dół pobierasz drożdże do pipety, w przeciwną oddajesz. Możesz nabyć znacznie droższą pipetę mechaniczną nawet z regulacją pojemności kanału, ale do celów piwowarskich będzie to chyba przerost formy nad treścią. W każdym bądź razie nie bronię, w końcu to hobby.

 

Gliceryna.

Gliceryna jest środkiem, który przeciwdziała lize. Bardziej obrazowo, pełni rolę krioprotektanta  i nie dopuszcza, aby błona komórkowa drożdży została rozerwana przez ciśnienie osmotyczne. Gliceryna zmniejsza ciśnienie osmotyczne przez co przeżywalność komórek jest znacznie większa.

Używam czystej gliceryny roślinnej. Receptura medium (ośrodka w którym będą mrożone drożdże) będzie również oparta o czystą glicerynę. Jeżeli masz powiedzmy 85% to musisz przeliczyć i dodać jej odpowiednio więcej, również wtedy powinieneś skorygować ekstrakt pożywki, bo zostanie rozcieńczony.

 

Kwas askorbinowy

Kwas askorbinowy lub jak wolisz witamina C. W aptece nie znalazłem czystej witaminy C, więc kupiłem kwas w sklepie internetowym w postaci proszku. Kwas askorbinowy w medium będzie chronił lipidy w membranie drożdży przed utlenianiem. W skrócie pełni rolę przeciwutleniacza [1].

Z użyciem kwasu askorbinowego wiąże się taki problem, że potrzebujesz go bardzo niewiele 1 gram na litr. Jednorazowo przygotowując medium do mrożenia pożywki kilka mililitrów. Aby odmierzyć dziesiąte części grama musisz mieć precyzyjną wagę (od 30 zł z kosztami przesyłki) lub przygotować większą ilość pożywki (1g odmierzy waga, której używasz do chmielu), podzielić ją na probówki i wysterylizować. Nadmiar użyć do następnego startera.

 

Pożywka

W najprostszym wydaniu jest to brzeczka wraz z pożywką dla drożdży. Zamiast brzeczki możesz używać YPD (jest często wymieniany w literaturze).

Pożywkę przygotowuję z suchego jasnego ekstraktu słodowego, oraz pożywki dla drożdży piwowarskich. Kolejny raz przydaje się precyzyjna waga. Opakowanie 100 g ekstraktu słodowego i 5 g pożywki wystarczy na długo.

 

Lampa spirytusowa

Lampa spirytusowa w trakcie palenia powoduje ruch powietrza od dołu do góry. W zależności od wysokości i stabilności płomienia tworzy coś w rodzaju komina powietrznego w promieniu kilku centymetrów. Prąd powietrza nie pozwala mikrobom opaść. Zatem jak masz otwarte probówki, szalki, pożywkę ryzyko wpadnięcia mikroba jest dużo mniejsze. W otoczeniu lampy musisz wykonywać powolne ruchy, by nie wytwarzać wirów. Do lampy potrzebujesz też zapalniczki, polecam piezoelektryczną, docenisz jak będziesz podpalał knot w rękawiczkach nitrylowych.

 

Rękawiczki nitrylowe (winylowe lub lateksowe)

Jak pisałem już w pierwszej części poradnika. Kup rękawiczki o rozmiar mniejsze jak nosisz normalnie. Trochę trudniej je założyć, ale za to ściśle przylegają do dłoni i wygodniej się pracuje.

Rękawice nitrylowe są nieco wytrzymalsze.

 

Maseczka chirurgiczna.

Wstrzymywanie oddechu przy transferach jest dobrą metodą, ale maseczka poprawia komfort pracy. Najbardziej opłaca się zakup w paczkach po 50 sztuk. Maseczka z jednej strony ma drucik, jest to jej góra. Zaciśnij drucik na nosie, przestaniesz dmuchać na oczy i  okulary nie będą parowały.

Pudełko styropianowe

Używam pudełka wykonanego ze styroduru. Dodatkowo w środku mam dwa wkłady chłodzące na górze i na dole. Zwiększa to bezwładność cieplną i wahania temperatury są mniejsze. Pudełko musi być wykonane z jakiegoś materiału termoizolacyjnego, zwykły styropian będzie również dobry. Użytkownik @B.K. się zreflektował, że zrobi poradnik: Jak zrobić lepsze pudełko od mojego. Moim zdaniem jest to chowanie urazy, po tym jak nie oddałem mu jeszcze jego pudełka po drożdżach Fermentum Mobile , trzymam kciuki.

 

Środek dezynfekujący z atomizerem

Podaję nazwy własne z których korzystam. Głównie jest to StarSan, środki, które są szybsze w działaniu to środki oparte na alkoholu (Mexipol, Desprey, Spirytus Medyczny 70%)

 

Mieszadło magnetyczne z mieszadełkiem

Mieszadło magnetyczne bardzo dobrze natlenia brzeczkę co za tym idzie namnażanie drożdży jest szybsze. Mieszadło magnetyczne możesz zrobić sam z wentylatora (potrzebujesz wentylatora stosunkowo silnego o obrotach nie większych jak 1800 obr/min) . Lub kupić od naszych przyjaciół z dalekiego wschodu (koszt ~100 zł wraz z teflonową pastylką, niestety około dwóch miesięcy czekania). Nie kombinuj z mieszadełkiem (rdzeniem, pastylką) własnej roboty, kup ją. Uniwersalny wymiar mieszadełka to 30 mm x 8 mm, dobrze się sprawuje w małych jak i dużych kolbach. Musi być w teflonowej osłonce, wytrzyma warunki panujące w szybkowarze. Przeniesienie napędu odbywa się na zasadzie sił pola magnetycznego. Mieszadełko podąża za rotującym polem magnetycznym tym samym wytwarza wir w kolbie. Pod płytą mieszadła najczęściej jest obracający się magnes trwały (drogie modele mają układ cewek). Lekki wir w naczyniu pozwala rozprowadzać tlen. Również pozwoli wypycha gromadzący się dwutlenek węgla i pobiera nowe dawki powietrza. Same plusy. Drożdże na mieszadle namnażają się o wiele szybciej (wg literatury nawet do 4 razy szybciej jak w klasycznym starterze z potrząsaniem).

 

Jak jesteś ciekawy jak wygląda mieszadło Intllab™ kliknij w poniższy link. Na prośbę forumowiczów zamieściłem również jego wnętrze, jako bonus nagrana praca.

 

Lub jeżeli masz trochę majsterkowicza w sobie jesteś w stanie zrobić mieszadło sam: 

 

Probówka typu falcon (50ml)

 

Większa probówka jest potrzebna, aby zrobić dedykowany starter. Jej stożkowe dno pomoże zbić drożdże na dnie oraz pobrać  gęstwę z minimalną ilością pożywki. Dla takiej probówki będziesz musiał wykonać stabilny stojak. Możesz użyć kawałka styropianu, drutu miedzianego, lub nawet folii aluminiowej.

Probówki możesz kupić w wersji stojącej, ale i tak stojak będziesz musiał wykonać bo są wywrotne.

Taką probówkę możesz sterylizować kilkukrotnie.

 

Przygotowanie dedykowanego startera (krok 1/3)

Aby przygotować starter wykorzystuję dwa źródła. Pierwsze to drożdże prosto z paczki, drugie z agaru (z posiewu na szalce Petriego albo własne skosu). Metody agarowe omówię w następnym poradniku, dlatego skupię się na pierwszym źródle czyli paczka prosto od producenta.

 

Paczka drożdży będzie musiała być naruszona, zatem przygotowania zaczynam dzień przed warzeniem. Na początku przygotowuję klasyczny starter dla drożdży płynnych. Przygotowuję również dedykowany starter o pojemności 30 ml w probówce 50 ml, ten posłuży jako źródło drożdży do mrożenia:

1. Do probówki o pojemności 50ml dodaję 3g suchego ekstraktu słodowego, pożywkę dla drożdży piwowarskich dopełniam do 30 ml. Krótko mówiąc brzeczka około 10°P z pożywką w ilości około 30 ml.

2. Zakręcam szczelnie, dokładnie mieszam i sterylizuję w szybkowarze. Probówka musi stać pionowo, nie może się przewrócić, poluzuj nakrętkę.

3. Wymieszaj opakowanie drożdży, (jeżeli opakowanie ma aktywator, to aktywację wykonaj odpowiednio wcześniej.

4. Zakładam rękawiczki, maseczkę i dezynfekuję ręce i opakowanie drożdży.

5. W otoczeniu lampy przebijam się sterylną igłą i strzykawką (2 ml)  w górnej części opakowania. Ociągam maksymalnie 0,1 - 0,2 ml. Opakowanie trzeba przechylić tak, aby drożdże się nie wylały i jednocześnie igła była zanurzona.

6. Opakowanie z drożdżami odstaw w pobliżu lampy.

7. Drożdże ze strzykawki przenieść do małego startera - wstrzyknij tylko 0.1 ml w zupełności wystarczy.

8. Zakręcam mały starter i odstawiam.

9. Resztę opakowania drożdży przenoszę do dużego startera zgodnie z instrukcją producenta.

10. Dokręć mały starter i porządnie wymieszaj w celu natlenienia.

11. Zdezynfekuj fiolkę, nie zapomnij zaaplikować środka pod nakrętkę.

12. Odstawa na kilka minut (w międzyczasie warto posprzątać). Po tym czasie poluzuj nakrętkę probówki. Drożdże będą pracowały i muszą mieć ujście CO2.

13. Tak przygotowany starter trzymaj w ciepłym i ciemnym miejscu przez 48 godzin zabezpieczony przed przewróceniem. Czas startera przeznaczonego do mrożenia jest dłuższy ze względu na to, że drożdże muszą odbudować zapasy oraz się rozpropagować.

14. Po 48h probówkę zapakuj w czystą foliową zdezynfekowaną od wewnątrz i odstaw głęboko do lodówki na kolejne 48 godzin (zabezpiecz go przed przewróceniem, możesz zamiast torebki użyć większego słoika również zdezynfekowanego). W tym czasie drożdże osiądą na dnie stożkowatej probówki. Zmienią też ścieżki metaboliczne przygotowując się na zimę.

Przygotowanie dedykowanego startera jak zauważyłeś zajmuje 4 dni, ale jest bardzo proste i wymaga niewiele. Celem jest uzyskanie zbitych silnych drożdży przygotowanych do warunków syberyjskich. Dlatego też propagacja nie odbywa się w ciągłych warunkach tlenowych.

 

Na zdjęciu widać formujący się stożek drożdżowy (zdjęcie robiłem po około godzinie w lodówce). Po 48 godzinach pożywka będzie klarowna a sam stożek o wiele większy. Na dnie ciemniejszy obszar są to osady białkowe ze startera oraz sporo martwych drożdży. Dlatego przy pobieraniu próbki ze stożka staraj się celować w jego środek.

 

Medium do mrożenia - przygotowanie krioprobówek (krok 2/3)

Jak już wcześniej napisałem, drożdże w zamrażalniku muszą przebywać w odpowiednim medium, które zabezpieczy błony komórkowe drożdży przed rozerwaniem jak temperatura zacznie spadać. Potrzebujesz jego bardzo niewiele bo 100 ml wystarczy na przygotowanie około 50 krioprobówek o pojemności 2 ml. Trudno też jest przygotować mniej, ze względu na to, że małą ilość kwasu askorbinowego. Dlatego warto zaopatrzyć się w dodatkowe probówki 15 ml typu falcon i nadmiar medium podzielić a następnie wysterylizować. Jak będziesz chciał mrozić kolejne szczepy to będziesz miał już gotowy roztwór. Możesz również kupić większą ilość krioprobówek i medium rozdzielić między nie. Druga opcja oszczędzi CI w przyszłości pracy (bo  probówki będą sterylne i gotowe do użycia), ale koszty się zwiększa.

 

1. Przygotowanie medium: 50 g czystej gliceryny, 0.1 g kwasu askorbinowego, 5 gram suchego ekstraktu słodowego, 45 ml wody, pożywka dla drożdży piwowarskich (ekstrakt słodowy i wodę możesz zastąpić niechmieloną brzeczką o ekstrakcie około10°P).

2. Mieszaj i podgrzewaj, aż wszystko się rozpuści. Możesz to robić w kolbie/menzurce/szklance w kuchence mikrofalowej. Uważaj, bo roztwór ma tendencje do kipienia. Równie dobrze możesz podgrzewać na gazie bezpośrednio w kolbie, lub w małym garnku.

3. Napełnij krioprobówki roztworem do objętości 4/5. Muszą zmieścić się jeszcze drożdże.

4. Wysterylizuj krioprobówki w szybkowarze w pozycji pionowej z poluzowanymi zakrętkami.

5. Poczekaj jeszcze kilka minut po samoistnym otwarciu się szybkowara  i dokręć wszystkie krioprobówki. Jeżeli zrobisz to za szybko to mogą się zdeformować.

6. Probówki są gotowe do użycia kiedy ostygną.

 

Masz gotowe medium do mrożenia. Czas rozpocząć procedurę mrożenia.

Procedura mrożenia (krok 3/3)

1. Przygotuj miejsce pracy. Pokój musi być czysty, przewietrzony, bez przeciągów. W okresie grzewczym dla pewności zakręć kaloryfery. Wyeliminuje to prądy powietrzne.

2. Zdezynfekuj stół. Po kilku minutach wytrzyj do sucha jeżeli jest to potrzebne.

3. Delikatnie wyjmij starter z lodówki, zdejmij z niego torebkę i dla pewności dodatkowo zdezynfekuj. Drożdże w stożku muszą być zbite.

4. Wystaw potrzebny sprzęt lampę spirytusową (zdezynfekuj ją i wytrzyj do sucha ręcznikiem papierowym jeżeli to konieczne), pompkę do pipet, pipetę sterylną, dedykowany starter, krioprobówki z medium (również je zdezynfekuj), rękawiczki nitrylowe, maseczkę, zapalniczkę.

5. Upewnij się, że wszystko jest suche i uruchom lampę na minutę przed rozpoczęciem pracy w celu oczyszczenia otoczenia.

6. Załóż maseczkę i rękawiczki. Zdezynfekuj ręce daleko od lampy.

7. Poluzuj całkowicie nakrętkę w probówce z drożdżami, ale nie ściągaj jej jeszcze.

8. Poluzuj  nakrętki w przygotowanych w krioprobówkach (krioprobówki są wywrotne, warto kupić lub zrobić stojak). Krioprobówki ustaw w rządku przed lampą.

9. Rozerwij listki opakowania sterylnej pipety i nasuń pompkę.

10. Weź pompkę z pipetą (wszystko w pobliżu lampki), drugą ręką zdejmij pokrywkę ze źródła drożdży i ją odłóż. Zassaj drożdże ze środka ubitego stożka. Rób to powoli, aby nie nabrać zbyt wiele pożywki. Potrzebujesz dosłownie kroplę drożdży na jedną krioprobówkę.

11. Wolną ręką (w tej w której nie masz pipety) zdejmij nakrętkę z krioprobówki, zaaplikuj kroplę z pipety (wymaga nieco wprawy), załóż nakrętkę i przejdź do kolejnej.

12. Odłóż pipetę, dokręć krioprobówki i je wytrząchaj.

13. Odręć dla pewności zakrętki taśmą izolacyjną (winylową, parafilmem).

14. Permanentnym cienkim markerem zapisz datę oraz szczep.

15. Przenieś fiolki do lodówki na kilka godzin. W domowych warunkach lepszą przeżywalność osiągniesz jak drożdże będą traciły 1°C/godzinę. Aby zbliżyć się do tych warunków, możesz krioprobówki umieścić w termosie. Przetrzymać termos w lodówce kilka godzin, następnie przenieść go do zamrażarki. Po 12-24 godzinach w zamrażarce sprawnie umieść je w dedykowanym pudełku. Z tej metody korzysta czerburasza710. Jeżeli nie masz termosu to przejdź do następnego punktu.

16. Przenieś krioprobówki z lodówki do zamrażarki. Składuj je w pudełku termoizolacyjnym (np. styropian) koniecznie z wkładem mrożącym.

 

Na poniższym filmie jak to wygląda. Użyłem tylko jednej fiolki dla pokazania procesu. Wybaczcie jakość, nagrywałem przy sztucznym oświetleniu, jak będą dłuższe dni i czas mi pozwoli to nagram jeszcze raz. Fiolka jest wysterylizowana z medium. Jako źródło drożdży dedykowany starter w kolbie 250 ml, przetrzymany dwa dni w lodówce.

 

 

Użycie zamrożonych drożdży

1. Przygotuj sterylny mały starter. Probówka 50 ml będzie w sam raz. Startera potrzebujesz około 30-35 ml o ekstrakcie 5-6°P. Warto dodać też pożywkę.

2. Zdezynfekuj blat, wytrzyj go do sucha, wystaw lampę i podpal knot.

3. Przygotuj większą miskę/garnek z wodą o temperaturze około 35-38°C.

4. Wyjmij krioprobówkę, że szczepem który chcesz użyć. Zaciśnij ją szczelnie w dłoni i włóż do ciepłej wody. Po kilku minutach probówka nabierze temperatury otoczenia. Ile czasu? - to zależy jakich krioprobówek użyłeś i ich temperatury przy wyjęciu. Obserwuj płynność medium. Probówki te ze zdjęcia są gotowe po 2-3 minutach ocieplania.

5. Wytrzyj ręce i krioprobówkę, działaj szybko, ale bez nerwów.

6. Załóż rękawiczki, zdezynfekuj ręce z krioprobówką, użyj środka na alkoholu, na ciepłych dłoniach środek szybko się ulotni.

7. Poluzuj nakrętkę startera oraz na krioprobówki, tak aby można było je łatwo zdjąć jedną ręką.

8. Na bezdechu przelej próbkę drożdży do startera.

9. Zakręć szczelnie starter i porządnie wytrząchaj.

10. Zdezynfekuj starter, nie zapomnij pod zakrętką

11. Po kilku minutach (możesz w międzyczasie posprzątać) zluzuj lekko nakrętkę startera, CO2 musi mieć ujście. Po 24 godzinach możesz dalej propagować drożdże zgodnie z drugą częścią poradnika.

 

Jeżeli wszystko przemyślisz i zrozumiesz zasadę, to metoda jest bardzo prosta. Swoje szczepy (mam ich niewiele) przenoszę sukcesywnie ze skosów do zamrażalnika. Dla mnie największą zaletą jest czas przechowywania oraz szybkie uruchomienie drożdży z banku. Również muszę liczyć się z miejscem a pudełko termoizolacyjne zajmuje niewiele miejsca w zamrażarce. Minus to początkowe koszty, jednak nie od razu Rzym zbudowano i w kilka miesięcy jesteś w stanie skompletować potrzebny sprzęt. Wadą metody jest to, że trudno podzielić się takimi drożdżami z innym piwowarem, trzeba wykonać stater. Druga wada to podobnie jak z solą fizjologiczną - nie widać w tej metodzie kontaminacji. Jednak przy pobieraniu próbek prosto z paczek od producenta i sterylizacji nic złego nie powinno się przytrafić.

 

Mam nadzieję, że się wam podobało. Jeśli macie pytania lub znaleźliście błędy, to proszę wysyłajcie wiadomości prywatne lub pytajcie się w komentarzach. Na podstawie pytań zbuduję FAQ. Jeżeli nie chcecie niczego przegapić, to zacznijcie obserwować temat albo mój profil. Przycisk obserwowania masz na górze. Jak przewiniesz to nie zapomnij zerknąć jeszcze raz na ludzi, którzy pomogli mi w redagowaniu tego poradnika.

 

To już koniec, do zobaczenia w kolejnej części poradnika, będzie o agarze i skosach.

 

Jeżeli artykuł będzie cieszył się zainteresowaniem/reakcjami/obserwowaniem/wiadomościami podobnie jak części przednie, to postaram się nagrać film (w podobnym stylu jak w  części pierwszej poradnika).

 

Dziękuję!

 

FAQ: 

1. Czy możesz wstawić zdjęcie pudełka do przechowywania drożdży? Wstawiłem opisie sprzętu, dodałem też suchy dowcip.
2. Czy możesz zrobić kosztorys jak w poprzednim poradniku? Podobnie jak poprzednio, bez kosztów dostawy i opcja pesymistyczna.
   Mrożenie: pompka do pipet 2 ml - 25 zł,  pipety 20 sztuk - 25 zł, czysta gliceryna 250 ml - 5 zł, krioprobówki 25 sztuk - 20 zł, kwas askorbinowy 100 g - 20 zł, rękawiczki 50 par - 15 zł, probówka falcon 50 ml 10 sztuk - 15 zł, lampa spirytusowa 20 zł, pożywka dla drożdży 5 zł, DME (dry malt extract, suchy ekstrakt słodowy) 200 g - 15 zł, środek dezynfekujący z atomizerem 15 zł
   Propagacja: Mieszadło magnetyczne z mieszadełkiem - 100 zł, kolba 250ml - 10 zł, kolba 2l - 45 zł.
   Sterylizacja: szybkowar, minimum 150zł.
   Łącznie w wariancie pesymistycznym około 450zł. Od tej ceny musisz oczywiście odliczasz wszystko co masz nastanie. Jest to duży wydatek jednorazowy, jednak jak spojrzysz na cenę w pryzmacie kilku miesięcznym jest do zaakceptowania.

 

 

Bonus - metoda uproszczona, z mniejszą ilością sprzętu
 

Proszę zapoznaj się najpierw z artykułem zanim zaczniesz czytać dalej.

Metoda ta wymaga mniej sprzętu i jest nieco szybsza. Nie potrzebuje pipet, wystarczą sterylne strzykawki (2 ml i 5 ml) oraz dwie sterylne igły (używam 1.6 mm x 40 mm). Zacząłem stosować ją od niedawna, więc jeszcze nie wiem czy ma jakiś negatywny wpływ na witalność drożdży, raczej nie powinna.
Zaczynamy.  W probówkach o pojemności 10 - 15 ml przygotowuje medium i startery. Plastikowe falcony jak najbardziej się nadadzą. Sam najczęściej korzystam ze szklanych. Falcon ma tą zaletę, że ma szerszy wlot i wygodniej operuje się strzykawką i igłą. Zerknij na zdjęcie poniżej. W plastikowym pudełku trzymam probówki. Te z literką S to startery około 10 ml brzeczki 5°P. Te z literkę M to przygotowane medium do mrożenia, opis jak zrobić masz wyżej w artykule. Są wysterylizowane w szybkowarze. Przygotowuję ich więcej i jak się kończą o robię kolejną partię. To co widać to lekko nadgryziony zapas półroczny. Przy okazji sterylizuję również puste krioprobówki. Pamiętaj aby sterylizować krioprobówki z minimalną ilością wody w środku, daje jakieś 0.5 kropli oraz zakrętki muszą być poluzowane. Woda wewnątrz będzie w postaci bardzo gorącej pary która zdezynfekuje ją od wewnątrz.

 

 

Kupiłeś drożdże płynne, przyszła Ci packa. Załóżmy że są to White Labs w opakowaniu Pure Pitch. Na dzień przed warzeniem przygotowujesz duży starter, do niego przelejesz drożdże. Bierzesz również fiolkę ze sterylnym starterem. Procedura wygląda tak.

Starter:

1. Dezynfekujesz blat i rozstawiasz na nim sprzęt. Zgodnie z tym co opisałem w artykule. Podpasz też knot lampy spirytusowej. Wszystkie działania robisz w promieniu 10 - 15 cm od płomienia.
2. Zakładasz rękawiczki, maseczkę, dezynfekujesz dłonie. Dokładnie też dezynfekujesz fiolkę ze starterem i opakowanie drożdży. Opakowanie musi być zdezynfekowane bo będziesz się przez nie przebijał. Jeżeli jest to fiolka zakręcana to po prostu będziesz ją odkręcał.
3. W otoczeniu lampy przebijasz się świeżo wyjętą sterylną igłą i sterylną strzykawką 2 ml. Przebijasz się możliwie wysoko aby drożdże potem nie wyciekały. Pobierasz około 0.1 maksymalnie 0.2 ml. Tak dobrze przeczytałeś 2 kreseczki na strzykawce 2 ml w zupełności wystarczą.
4. Wstrzykujesz drożdże do probówki ze starterem.
5. Resztę drożdży otwierasz i przelewasz do dużego startera.
6. Taki starter trzymasz 48-72 godziny w temperaturze pokojowej lub nieznacznie wyższej w pozycji pionowej. To odżywi drożdże. Nie zakręcaj ciasno nakrętki bo ciśnienie może narobić biedy. Po tym czasie zdezynfekuj, dokręć zakrętkę. Zapakuj probówkę w torebkę foliową i do lodówki na 48h. Do torebki też zapakuj fiolkę z medium. Aby miały te same temperatury. Pracy tylko ciut więcej jak ze zrobieniem klasycznego startera.

 

Mrożenie:

Będziesz potrzebował sterylnej strzykawki 5 ml, sterylnej igły, użyj jak najgrubszej, powtarzam się ale najlepsze są 1.6 mm x 40 mm. Krioprobówki. Jedna pełna strzykawka z podziałką do 5 ml jest w stanie napełnić ich od napełnia ich od 3 do 6. W zależności jakie masz krioprobówki (1,5 ml czy 2). Polecam nie przekraczać 3 bo i tak przy domowym warzeniu tego nie przerobisz. No chyba, że masz jakiś szczep którego częściej używasz.

1. Przygotuj środowisko pracy. Zdezynfekuj blat. Podpal knot lampy spirytusowej.
2. Wyjmij z lodówki i torebki probówki ze starterem i medium. Wstaw je pionowo do zlewki/szklanki. W starterze będziesz miał już zbite drożdże na samym dnie.
3. Rękawiczki na dłonie, maseczka na twarz. Przygotuj pustą zlewkę/szklankę i zdezynfekuj ją. Zdezynfekuj również dłonie, probówki z medium i starterem oraz krioprobówki.
4. Odkręć starter i medium. Zakrętkę ze startera odłóż w pobliżu lampy gwintem do góry. 
5. Rób wszystko w otoczeniu płomienia lampy. Zlej do przygotowanej zlewki/szklanki pożywkę startera, tak aby na dnie zostały praktycznie drożdże. Przelej medium na drożdże. Zakręć i dokładnie wymieszaj.
6. Teraz sterylną strzykawką i igłą odciągnij pełną zawartość (do strzykawki z podziałką do 5 ml możesz pobrać około 6 - 6.5 ml). Taka strzykawka świetnie wchodzi do falcona zatem łatwo pobrać odpowiednią ilość.
7. Powoli wstrzykujesz do sterylnych krioprobówek.
8. Krioprobówki zakręcasz, dezynfekujesz, oklejasz taśmą, opisujesz i do lodówki na 24 godziny. Potem szybko przenosisz już do pudełka w zamrażarce.

 

Zauważ, że transferowałeś zimne probówki prosto z lodówki. Zatem wypada robić to sprawnie ale nie w pośpiechu. Torebka foliowa miała za zadanie robić barierę dla bakterii nagromadzonych w lodówce.

 

Możesz być zainteresowany:

• Część pierwsza poradnika - chyba najprostsza metoda składowania drożdży.

• Część drugia poradnika - propagacja startera, sterylizacja, najprostsza metoda składowania z wykorzystaniem sterylizacji.

• Część czwarta poradnika - skosy, czyszczenie na szalkach Petriego.

 

Jak widzisz jakieś błędy to proszę daj mi znać. Mam nadzieję, że się wam podobało. Zapraszam do pytań i dyskusji. Jak już spróbujesz i Ci wyjdzie to dodaj komentarz, aby zachęcić innych piwowarów. Ulepszenia i propozycje również są mile widziane. Dziękuję za poświęcony czas. 

Edytowane 22 Lutego 2018 przez Daniel()
Dodałem FAQ, film, linki do pozostałych poradników, dodałem bonus

[Noform]

A dało by radę połączyć skosy z tą metodę? W sensie zalać próbówki ze skosami takim roztworem i zamrozić. Jak długo takie drożdże można przechowywać bez odświeżania? 

Edytowane 12 Października 2017 przez Noform

[DanielN]

1 godzinę temu, Noform napisał:

A dało by radę połączyć skosy z tą metodę? W sensie zalać próbówki ze skosami takim roztworem i zamrozić. Jak długo takie drożdże można przechowywać bez odświeżania? 

@Noform z mojego subiektywnego punktu widzenia nie ma to większego sensu. W mrożeniu chodzi o to, by krioprotektor jakim jest gliceryna otoczył komórki drożdżowe by zredukować ciśnienie. Na skosie drożdże przylegają do podłoża oraz otaczają się w przyroście. Tam gliceryna nie wniknie i te komórki prawdopodobnie padną.

Jeżeli używasz skosów (czy też jakiś kombinacji agarowych jak szalki lub butelki z septą popularne za granicą) to zalej je czystym olejem parafinowym, wydłużysz w ten sposób czas przydatności skosu.

 

Jak długo można przechowywać? To trudne pytanie, osobiście dla mnie termin ważności to tylko data sugerowana. Wszystko zależy od warunków. Wczoraj ruszyłem wlp300 na sobotnie warzenie po około 11 miesiącach w zamrażalniku. Dzisiaj przelałem je na drugi stopień startera, nie mam zastrzeżeń.

 

Jak często odświeżać? Musisz odpowiedzieć sobie sam. Szczerze to mrożę po 2-4 fiolki dla szczepu. Jak się kończą kupuje nowe opakowanie i wkładam do banku. Utrzymuję tylko 2 szczepy, które nie są dostępne w Polsce a dzięki uprzejmości forumowiczów udało mi się je zdobyć. Teraz wiem, że mrożenie mi działa i te 'rzadkie' szczepy będę niedługo startował i wrzucał do zamrażarki.

 

Mam nadzieję, że chociaż trochę pomogłem.

[mateos]

Do tej pory stosowałem do mrożenia mieszaninę 25% gliceryny + 25% H2O i 50% gęstwy, w artykule zamiast wody dodaje się brzeczkę.  Wychodzi na to że stosowałem chyba złą mieszaninę?. Możliwe jest użycie brzeczki 10blg zamiast  20blg i czy może być wykorzystywana pipeta wielomiarowa do pobierania drożdży?.

[Matz]

Pipeta wielowymiarowa ma podziałkę, jednowymiarowa ma zaznaczoną tylko jedną pojemność. Bardziej mnie ciekawi jak sterylizować szklane pipety (do szybkowaru nie wejdzie), pozostaje NaOH + starsan.  Widzę też problem z kupieniem mniejszych ilości gliceryny i kwasu L-askorbinowgo.

Edytowane 12 Października 2017 przez Matz

[DanielN]

6 minut temu, mateos napisał:

Do tej pory stosowałem do mrożenia mieszaninę 25% gliceryny + 25% H2O i 50% gęstwy, w artykule zamiast wody dodaje się brzeczkę.  Wychodzi na to że stosowałem chyba złą mieszaninę?. Możliwe jest użycie brzeczki 10blg zamiast  20blg i czy może być wykorzystywana pipeta wielomiarowa do pobierania drożdży?.

Skoro Ci Twoje medium działa to znaczy, że jest dobre. Jeżeli drożdże przeżyły mrożenie, to przy tak zwolnionym metabolizmie, będzie pewnie ich wystarczająco dużo przy starcie. Kluczem sukcesu są dobrze odżywione drożdże.  Co więcej to co wyczytałem podawało od 15% gliceryny nawet do 65%. W laboratoriach gdzie mają zamrażarki -80°C używa się 5-10% krioprotrektora. 

 

W pierwszych podejściach również stosowałem mniej gliceryny, ale wtedy miałem mniejszą przeżywalność, startery wyraźnie wolniej ruszały. Co do ekstraktu brzeczki, to mój błąd, powinno być połowę mniej, zaraz poprawię.

 

Pipety z plastiku nie wysterylizujesz łatwo w domowych warunkach. Te jednorazowe najczęściej są z PE więc nie wytrzymają szybkowara to raz a dwa to ciężko będzie je tam zmieścić. Szklane możesz wysterylizować w piekarniku (myjesz, suszysz, owijasz w folię aluminiową i do piekarnika 180°C na godzinę). Mało opłacalne, pewnie będzie bliskie kosztom jednorazówek.

 

6 minut temu, Matz napisał:

Pipeta wielowymiarowa ma podziałkę, jednowymiarowa ma zaznaczoną tylko jedną pojemność. Bardziej mnie ciekawi jak sterylizować szklane pipety (do szybkowaru nie wejdzie), pozostaje NaOH + starsan.  Widzę też problem z kupieniem mniejszych ilości gliceryny i kwasu L-askorbinowgo.

Niestety, tak jak już napisałem, koszt wejścia jest spory. Za to  później to co kupiłeś wystarczy na lata. Kosztem, takim większym, będą tylko pipety.  Kwas askorbinowy jest opcjonalny, ale zwiększa przeżywalność.

 

Co do dezynfekcji NaOH + starsan. Trzeba to potem jakoś wypłukać i wysuszyć. Nie wiem jak to zrobić bez kontaminacji. Z mojego punktu widzenia mało się to opłaca. Koszt jednostkowy pipety przy zakupie 20 sztuk (z kosztami wysyłki) to jakieś 1,5zł. Jak napełniasz 4 krioprobówki to raptem 50 gr na jedną. Jak dużo warzysz, to może w długim terminie opłacać się zakup pipety automatycznej. Końcówki sterylne wychodzą wtedy jeszcze taniej, ale zakup samego urządzenia jest drogi.

[Gość]

Weź coś powiedz po herbatce a ten z miejsca obwieści światu - nie ładnie @Daniel / Gruby Stefan

No dobra - ale poczekasz trochę bo nie mam spoiwa

[koval_blazej]

Można tez kupić takie pipety. Też sterylne a nie trzeba pompki. Chyba ze z jakiegoś powodu się nie nadają?

 

Na allegro znalazłem po 11zł za 25sztuk ( 3ml, sterylne, pakowane pojedynczo)

[DanielN]

10 minut temu, koval_blazej napisał:

Można tez kupić takie pipety. Też sterylne a nie trzeba pompki. Chyba ze z jakiegoś powodu się nie nadają?

 

Na allegro znalazłem po 11zł za 25sztuk ( 3ml, sterylne, pakowane pojedynczo)

Również się nadają. Do tych pipet mam tylko jedna uwagę. Przy silnie flokulujacych szczepach drożdże po 2 dniach w lodowce sie mocno zbiją. Wtedy ta pipeta woli pobierać pożywkę zamiast drożdży. 

@koval_blazej w poradniku przedstawiłem narzędzia jakie udało mi się zebrać w kilka lat i wygodnie mi się nimi pracuje. Nie oznacza to, ze to jest jedyne słuszne rozwiazanie. Każde odstępstwo, modyfikacja, zwiększenie wygody, redukcja kosztów,  ulepszenie do momentu jak Ci metoda działa jest po prostu super.

[DanielN]

Dla osób zainteresowanych. Dodałem film z transferem drożdży do krioprobówek. Wybaczcie jakość, ale mam czas tylko wieczorami jak zauważycie nie najlepsze oświetlenie do nagrywania. Sam proces jest widoczny. Oczywiście jak już wcześniej zauważyliście, zamiast pipety możecie użyć strzykawki (jak ją wyjąć z minimalnym ryzykiem kontaminacji macie nagrane w części pierwszej poradnika). Jeżeli zdecydujecie się na strzykawkę i igłę, to oczywiście mają być sterylne. Strzykawka 2 ml i jak najgrubsza igła (można kupić takie 1,6 mm x 40 mm).

[jka.kawa]

Jesteś w stanie napisać gdzie kupiłeś krioprobówki? Jedyne jakie znajduje to w ilościach od 100 szt. 

[Undeath]

Tu masz na sztuki: https://sklep-chemland.pl/pl/materialy-z-tworzywa-pp-san-pfa-etfa-pmp-pc-ldpe/probowki/cryo-do-ujemnych-temperatur/probowka-pp-cryo-do-190oc-z-nakretka-poj-1ml.html?___SID=U

[Samson_Miodek]

Jedna rzecz mnie zastanawia - w pewnym momencie piszesz, że " zamiast probówek zakręcanych możesz wybrać tańsze Eppendorfa".

Masz na myśli probówki typu, jak poniżej? Domyślam się, że mocno trzeba się postarać przy zalepianiu taśmą izolacyjną, parafilmem itd, ponieważ zamknięcie powoduje, że na górze nie mają równego brzegu. Tak, czy owak - są wyraźnie, kilkukrotnie tańsze, więc pytanie brzmi - skoro te również się nadają, jaka może być wada ich zastosowania, która decydowałaby o użyciu kriopróbowek?

Edytowane 22 Lutego 2018 przez Samson_Miodek

[DanielN]

2 minuty temu, Samson_Miodek napisał:

Jedna rzecz mnie zastanawia - w pewnym momencie piszesz, że " zamiast probówek zakręcanych możesz wybrać tańsze Eppendorfa".

Masz na myśli probówki typu, jak poniżej? Domyślam się, że mocno trzeba się postarać przy zalepianiu taśmą izolacyjną, parafilmem itd, ponieważ zamknięcie powoduje, że na górze nie mają równego brzegu. Tak, czy owak - są wyraźnie, kilkukrotnie tańsze, więc pytanie brzmi - skoro te również się nadają, jaka może być wada ich zastosowania, która decydowałaby o użyciu kriopróbowek?

Dokładnie te. @Maciejeq przywoził mi kilka miesięcy temu szczep właśnie w takiej probówce. Otworzyła się prawdopodobnie pod wpływem ciśnienia. Tak jak napisałeś, trzeba dokładnie okręcać taśmą i będzie dobrze. Pod wpływem ściskania przy zawijaniu potrafią też się otworzyć. Ten rant nie pomaga w zawijaniu. Osobiście były dla mnie mało wygodne. Ale to subiektywna ocena.

Krioprobówki wykorzystuję po 2-3 razy. 25 sztuk to serio dużo. A taka paczka to z tego co pamietam to lekko powyzej 30zł. Kupujesz raz i zapas na lata.

 

Korzystając z okazji lekko zmodyfikowałem proces mrożenia, nie trzeba nawet pipet i też działa. Jeżeli jesteście zainteresowani to dajcie znac, czy to przez PW/Komentarz/Reakcję to postaram się opisać w wolnej chwili.

[Samson_Miodek]

Właśnie to mnie zastanawiało - ten rant i w związku z nim szczelność oklejenia oraz fakt, że zamknięcie na "klik" nie jest tak pewne jak zakręcane.

Szczerze mówiąc mam zarówno eppendorfy jak i kriopróbowki. Wiele czasu minie zanim te drugie mi się skończą, więc i tak będę używał właśnie ich, ale mając na uwadze potężną różnicę w cenie musiałem zapytać, bo dla kogoś, kto chce ewentualnie do tematu podejść minimalizując koszta może to być cenne uściślenie.

Ciekaw jestem natomiast Twojej modyfikacji procesu wyłączającej użycie pipet. Opowiadaj śmiało!:)

[mateos]

56 minut temu, Daniel() napisał:

Korzystając z okazji lekko zmodyfikowałem proces mrożenia, nie trzeba nawet pipet i też działa. Jeżeli jesteście zainteresowani to dajcie znac, czy to przez PW/Komentarz/Reakcję to postaram się opisać w wolnej chwili.

Opisz, z ciekawością przeczytam, może i mnie podpasuje ta modyfikacja mrożenia.

[DanielN]

@Samson_Miodek, @mateos dopisałem opis metody którą stosuje ostatnio w treści artykułu na samym dole.

 

@Maciejeq, @Pan Łyżwa, @Wajcha o tym uproszczeniu/bonusie rozmawialiśmy jakiś czas temu i też miałem go wam opisać. Dopiero sobie o tym przypomniałem. Komuś z was wysłałem PW z tym opisem, był wtedy klecony na kolanie, tutaj jest bardziej szczegółowo.

Trochę nie w temacie, czy ktoś byłby zainteresowany streszczeniem instrukcji robienia cukru kandyzowanego na podstawie przepisu Sui Generis Brewing? (dostałem go od @BretBeermann). Cukier kandyzowany tym sposobem na pewnym, raczej dość niebezpiecznym, etapie produkcji daje bombę reakcji Maillarda a co za tym idzie mnóstwo aromatu i szybkie przyciemnienie koloru. Sezon wyższych temperatur już za chwilę więc można powoli przygotowywać się do belgijskich :). Jakby co to dajcie znać.

[Wajcha]

Moją opinię już znasz.

[Konstoi]

@Daniel() Chetnie poczytam

[Samson_Miodek]

Dla szukających - krioprobowki 1,8ml w ilości 50szt w cenie 5,50$ zamówiłem z chińskiego portalu. Wlasnie dotarły. Są praktycznie identyczne jak polskie.

Cena nieznacznie na plus

 

Wysłane z mojego Moto Z2 Play przy użyciu Tapatalka

 

 

 

 

[dant92]

@DanielN serdeczne dzięki, za wszystkie opisy w każdej części. Wspaniała robota! Dosłownie od zera do bohatera. 

Próbowałem znaleźć jedna dość istotna informacje dla mnie, nie wiem czy przegapiłem w którymś rozdziale (jeśli tak, to prosze wybaczyć spam)

Co do kwesti startu drożdzy po wyjęciu z mrożenia. Po jakim czasie drozdze powinny ruszyć w pierwszym etapie rozruchu (falcon)? Do 24h?

[DanielN]

2 minuty temu, dant92 napisał:

Co do kwesti startu drożdzy po wyjęciu z mrożenia. Po jakim czasie drozdze powinny ruszyć w pierwszym etapie rozruchu (falcon)? Do 24h?

@dant92 różnie z tym bywa. Kveiki od Omegi potrafią i w kilka godzin ruszyć. A taki 18 miesięczny WLP300 dopiero po 36-48h. Nie ma reguły. Czas 24h traktuj jako dolną granicę. Jak potrzymasz 36 godzin to będzie nawet lepiej. Trzeba obserwować przyrost biomasy na dole probówki. Jak się powiększył to przelewać na kolejny poziom.

[dant92]

@DanielN Wielkie dzięki za info!

[DraX]

@DanielN Odkopię stary temat - w jakich warunkach (i jak długo można) należy przechowywać wysterylizowane medium do mrożenia i dedykowane startery w probówkach ?

Edytowane 10 Kwietnia 2020 przez DraX

[DanielN]

22 godziny temu, DraX napisał:

Odkopię stary temat - w jakich warunkach (i jak długo można) należy przechowywać wysterylizowane medium do mrożenia i dedykowane startery w probówkach ?

@DraX zerknij w sekcję 'Bonus - metoda uproszczona, z mniejszą ilością sprzętu' i na pierwsze zdjęcie. Właśnie tak przechowuje swoje media i startery. Są to szklane fiolki o pojemności coś pomiędzy 15-20 ml (płynu jest tam około 10-12 ml). Robię ich tyle by zużyć je w pół roku, po tym czasie zapasy się kończą i robię nowe. Pudełko trzymam w szafce, zamknięte w temperaturze pokojowej. Probówki z medium są wysterylizowane - tam nie ma prawa nic się dziać.