Pomiar gęstości - spławik kontra refraktometr

[ThoriN]

Ostatnio mierzę się ze sporą zagadką, jeżeli chodzi o pomiary... nabyłem bowiem refraktometr z PRC i często gęsto podczas mierzenia gęstości brzeczki wskazuje on inne wartości niż spławik, który posiadam od początku swojej piwowarskiej przygody. To, co stało się wczoraj, zmusiło mnie do sprawdzenia sprzętu i pomiarów. Do rzeczy.

 

Brzeczka

Sytuacja z wczoraj - podczas warzenia Belgian Dubbel refraktometrem sprawdzam brzeczkę, którą nastawiam do gotowania. 28 litrów, 14,9 Blg - wskazanie wydaje się być w pełni poprawne. Po gotowaniu powinienem otrzymać brzeczkę ok. 16 Blg, aby dodać jeszcze odpowiednie cukry i na koniec otrzymać 18 Blg.

Do brzeczki dodaję więc jeszcze trochę pozostałych wysłodzin ~4 Blg, gęstość całości spada do ~14,2 Blg. Brzeczka gotuje się 90 minut, w tym czasie:

- odparowuje ok. 4 litrów wody

- do gara dodaję 0,25 kg cukru trzcinowego oraz 200 ml cukru kandyzowanego w płynie

Szacunkowo przyjąłem, że razem dodano ok. 0,4kg cukrów.

 

Po gotowaniu spodziewam się więc następującego Blg (obliczenia kontrolne dla pomiarów):

Przed gotowaniem: 14,2 Blg = 142 gr cukrów / litr, więc

28 litrów * 142 gr/litr = 3976 gr cukrów w brzeczce

Po gotowaniu: (3976 gr cukrów + 400 gr z dodanego cukru) / 24 litry = ~18,2 Blg

 

Sprawdzam więc brzeczkę refraktometrem, aby potwierdzić przypuszczenia, i.... refraktometr pokazuje 14,9 Blg! WTF?!

Dla pewności sprawdzam spławikiem - i ten pokazuje ~18 Blg. Pełna zgodność z obliczeniami...

 

Co się stało z refraktometrem?

Brzeczkę do pomiaru pobierałem zestawową pipetką, uprzednio mieszając dokładnie brzeczkę.

Pomiar powtarzałem 3-krotnie, w tym każde kolejne próby były robione na coraz bardziej schłodzonej brzeczce, w której chmieliny opadły już na dno.

Temperatura pomiarów odpowiednia - poniżej 30C.

 

Test na wodzie z cukrem

W związku z powyższym dziś przeprowadziłem test obu przyrządów pomiarowych na wodzie z cukrem.

Przygotowałem 100 ml roztworu wody, zawierającego 20 gr cukru białego. Czyli nic innego jak roztwór 20 Blg.

 

Pomiar refraktometrem: 19,8 Blg. Pełna zgodność, różnica na granicy niedokładności wagi.

Pomiar spławikiem: ~21 Blg. Jest błąd, ale wszyscy wiemy, że każdy spławik jest nim obarczony - szczególnie w wyższych gęstościach.

 

Z testu wynika więc, że oba przyrządy dają w miarę zgodne wskazania.

Co więc stało się w przypadku sprawdzania brzeczki w poprzednim punkcie?

 

Inne sytuacje

Miałem jeszcze jedną przygodę, którą już opisywałem w innym temacie - podczas sprawdzania Belgian Golden Strong Ale (OG 20,5 Blg) po fermentacji burzliwej.

Pomiar refraktometrem: 9 Brix, po przeliczeniu FG: 2,4 Blg

Pomiar spławikiem: ~6 Blg (jeśli dobrze pamiętam)

 

Piwo nie smakowało jakby było na tyle wytrawne, aby mieć tylko 2,4Blg cukrów resztkowych. Tak wysokie odfermentowanie również mało możliwe - zbyt mały dodatek cukru poszedł do gara. Wynik spławika bardziej realny - szczególnie biorąc pod uwagę korektę, którą należy wyliczyć dla piwa, które ma tak wysokie ABV (~8-9%).

 

 

Czy ktoś ma jakieś pomysły o co chodzi z tym refraktometrem?

Wszystko wskazuje na to, że pokazuje on bzdury, jeżeli chodzi o pomiary przeprowadzane na brzeczce.

Czy kolor SRM piwa nie ma jakiegoś wpływu na pomiar?

[profik]

Źle robisz pomiary... Sprawdz tutaj jak ja liczę i sobie policz na spokojnie ile tam tego masz

 

na szybko licząc przy 28l brzeczki ~14blg masz 4,20 kg cukru do tego dodajesz 0,40 kg cukru...

[Dr2]

 

 

28 litrów * 142 gr/litr = 3976 gr cukrów w brzeczce

błąd nie gr/litr tylko gr/100gr, a litr brzeczki to nie 100gr waży

[ThoriN]

Źle robisz pomiary... Sprawdz tutaj jak ja liczę i sobie policz na spokojnie ile tam tego masz

 

na szybko licząc przy 28l brzeczki ~14blg masz 4,20 kg cukru do tego dodajesz 0,40 kg cukru...

Ok, fakt - przeliczenia są mocno uproszczone lub wręcz błędne - jak kto woli.

Jednak na pewno nie wyjdzie z tego, że 4,60 kg cukru w 24 litrach to tylko 14,9 Blg - a tak pokazywał refraktometr.

[nofx1]

Kurcze ThoriN dałeś mi do myślenia. Właśnie się przymierzałem żeby zamówić na Ali takie ustrojstwo. Mam teraz dylemat.

[Billy the Kid]

Kurcze ThoriN dałeś mi do myślenia. Właśnie się przymierzałem żeby zamówić na Ali takie ustrojstwo. Mam teraz dylemat.

Zamawiaj, bardzo przydatne urządzenie, szczególnie przy wysładzaniu, ja nie zauważyłem problemów opisanych wyżej.

[ThoriN]

 

 

Kurcze ThoriN dałeś mi do myślenia. Właśnie się przymierzałem żeby zamówić na Ali takie ustrojstwo. Mam teraz dylemat.

Ciężko mi coś konkretnego powiedzieć, natomiast nie wiem czy to problem sprzętu. Być może bardziej metodyki pobierania próbki do pomiaru bądź jeszcze czegoś innego. W końcu na wodzie z cukrem refraktometr pokazał gęstość dobrze.

[Undeath]

Tu masz tematy z tym związane: 

http://www.piwo.org/topic/394-refraktometr/page-6

http://www.piwo.org/topic/16718-android-kalkulator-do-refraktometru/

http://byo.com/hops/item/1313-refractometers

http://seanterrill.com/2012/01/06/refractometer-calculator/

 

Po prostu przy dużej gęstości i dużej ilości alkoholu pomiary na refraktometrze są obarczone większym błędem. Z tego co czytałem trzeba wtedy zmienić współczynnik korygowania brzeczki, ale jak dokładnie to nie pamiętam. Przy gęstych piwach lepiej niby areometr stosować, ale wtedy trzeba robić korekcję alkoholową.

[ThoriN]

Dzięki Und - to po części może tłumaczyć problem, jeżeli chodzi o pomiar po fermentacji, choć w moim przypadku nadal są bardzo duże rozbieżności pomiędzy spławikiem i refraktometrem (nawet po korekcji kalkulatorem).

 

Problem nadal mam z pomiarem przed fermentacją. Spławik: 18 Blg, refraktometr 14,9 Brix. A w teście z cukrem wyszło w miarę ok...

Czy problemem może być pobieranie próbki brzeczki? Rozumiem, że gęstsza może być przy dnie, natomiast przed pobraniem mieszałem całość... może to nie wystarczy? Żałuje, że nie wziąłem drugiej próbki, dla porównania, z dna...

Edytowane 3 Sierpnia 2015 przez ThoriN

[Undeath]

Ja niczego takie nie zauważyłem, na dużych gęstościach działa dobrze refraktometr tylko co pół roku muszę go korygować na wodzie destylowanej bo ma po tym czasie delikatne odchyły. Co jakiś czas sprawdzam też kontrolnie spławikiem odczyty i różnice maksymalnie wynosiły 0,3 blg. Parę razy mi się zdarzyło że refraktometr pokazywał straszne głupoty, ale po prostu nie domyłem szkła, albo dostały mi się tam paprochy, po przemyciu i wysuszeniu płytki już było dobrze. Może miałeś mokrą szybkę czasem jak dobrze nie przetrę jej to zostaje jakaś kropelka która może zaburzyć pomiar. Cholera wie, sprawdź to przy następnych piwach jeszcze.

[lesiux]

ja mam teraz podobny problem z pomiarem po fermentacji milkstouta. 15,5blg było przed laktozą, po dodaniu 18,9. Po 9 dniach fermentacji refkraktometr pokazuje 12,2 co daje ok 7,6blg a jak mierzę spławikiem to mam 9blg. Dość spory rozrzut, aczkolwiek spławik mam z biowinu i mu nie ufam za bardzo, bo pływa coś krzywo i na wodzie zaniża o 0,5blg (to 9 to już po dodaniu tego 0,5 do pomiaru).

[ThoriN]

Jeżeli aż tyle Ci zaniża spławik na wodzie, to tak naprawdę nie masz żadnego problemu.. 1 Blg w te czy we wte - różnica niewielka, szkoda czasu na zmartwienia

Swoją drogą laktoza też na pewno w jakiś dziwny sposób wpływa na pomiar refraktometru.

 

U mnie spławik niewiele przekłamuje (na wodzie pokazuje równe 0, przy 20 Blg zawyża o 1)... tym większą mam zagwozdkę. Ale też nie zamierzam się nad tym gimnastykować - zobaczymy, co przyrządy będą pokazywać przy dalszym warzeniu. Będę mierzył i spławikiem, i refraktometrem.

[lgorek]

Przy ostatniej warce u mnie też myślałem że refraktometr świruje, ale sprawdziłem drugi raz i to samo. Próbkę pobierałem pipetą i jak się okazało pipetę wcześniej przemywałem wodą która została minimalna ilość w środku. Zrobiłem trzeci pomiar ale tym razem nabierając i wypuszczając z pipety kilka razy brzeczkę. Po wypłukaniu jej w środku i sprawdzeniu wynik pojawił się poprawny. Dodam że wcześniej nie używałem pipety tylko mieszedłem zamieszałem następnie podstawiłem refraktometr i kropla spadła na niego szkiełko i gotowe. Dlatego warto czasami sprawdzić jak robimy pomiary i czy pipeta nie ma kropel wody w środku. Ja zazwyczaj odlewam sobie do małych kubków plastikowych. Gdy samoczynnie temperatura zejdzie do tych 20°C sprawdzam spławikiem i porównuje z refraktometrem

[Robler]

Po odlaniu do kubeczka gorąca próbka paruje zawyżając wynik.

[bielok]

Cześć.

Wydaje mi się że szybciej Ci odparuje z kropli niż z kubeczka. Kubeczek można również nakryć. Ja po prostu biorę 100 ml brzeczki, chłodzę i mierze. W innym wypadku refakometr u mnie się nie sprawdza.

[ThoriN]

 

 

W innym wypadku refakometr u mnie się nie sprawdza.

Dzięki. A czy możesz ten "inny wypadek"? Czy może próbowałeś pobierać bezpośrednio z gara pipetą i mierzyć?

[bielok]

Oczywiście.

Pobranie gorącej  próbki w ilości dwóch kropel, zawsze u mnie daje fałszywy (zawyżony) pomiar blg. Ta sama brzeczka mierzona dnia następnego po samoistnym wystudzeniu w wiadrze, zawsze wykazywała niższy poziom blg

[ThoriN]

Hmm tylko u mnie była sytuacja odwrotna. Refraktometr podawał sporo mniejszą wartość (14,9 Blg) podczas gdy spławik pokazywał 18

[lesiux]

Dziś zlewałem RIS-a na cichą. 26,7 Brix zeszło do 16 Brix ~ 8,3blg a wg spławika ok 10blg. Znów rozjazd Nie mierzyłem spławikiem na początku bo mam skalę tylko do 25 blg.

[bielok]

Cześć.

Zawsze możesz zmierzyć rozcieńczając brzeczkę poł/pół (wagowo!) z wodą.

[lesiux]

na to nie wpadłem, dzięki

[lesiux]

Dziś przydarzył mi się największy jak do tej pory rozjazd spławik-refraktometr. Brzeczka po gotowaniu 13,4 brix = 12,6 BLG. Po 9 dniach fermentacji - spławik 4BLG, refraktometr 6,8 brix = 2,5 BLG. Pomiar w 20 stopniach, próbka odgazowana. Spławik jak i refraktometr na wodzie pokazują 0. Co może być przyczyną?

[ThoriN]

Ja się po prostu na stałe przesiadłem na refraktometr i zarzuciłem pomiary spławikowe. Najważniejszy jest dla mnie pomiar brzeczki przed fermentacją, a to refraktometr robi dobrze bez żadnych cudów i przeliczeń. W zasadzie co to za różnica, jakie masz Blg końcowe? Ważne, aby było stabilne i się nie zmieniało oraz aby piwo było po prostu dobre, zbalansowane. Jak będzie smakować, to nikt nie będzie dochodził się o to, jakie tam jest FG

[lgorek]

Dziś przydarzył mi się największy jak do tej pory rozjazd spławik-refraktometr. Brzeczka po gotowaniu 13,4 brix = 12,6 BLG. Po 9 dniach fermentacji - spławik 4BLG, refraktometr 6,8 brix = 2,5 BLG. Pomiar w 20 stopniach, próbka odgazowana. Spławik jak i refraktometr na wodzie pokazują 0. Co może być przyczyną?

Wg mnie wszystko jest ok, ponieważ podczas fermentacji należy przyjąć poprawkę przy używaniu refraktometra. Wg ProMash OG 12,6 plato końcowe 6,80brix daje 3,124plato. Różnica jest 0,5plato co może być błędem pomiarowym bo jak wynik końcowy był by 6,45brix to wartość końcowa daje nam 2,565plato